Ο ιός HIV (Human Immunodeficiency Virus) είναι ένας ρετροϊός που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου. Ο ιός στοχεύει κυρίως τα λεμφοκύτταρα CD4+, τα οποία είναι κρίσιμα για την άμυνα του οργανισμού έναντι λοιμώξεων και νεοπλασιών.
Το HIV είναι ο ιός που προκαλεί τη νόσο, ενώ το AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) είναι το τελικό στάδιο της λοίμωξης από HIV. Δεν είναι όλοι οι φορείς του HIV άρρωστοι με AIDS, καθώς με την κατάλληλη θεραπεία μπορεί να αποφευχθεί η εξέλιξη της νόσου.
Η λοίμωξη από HIV εξελίσσεται σε τρία στάδια:
Ο ιός HIV μεταδίδεται μέσω επαφής με μολυσμένα σωματικά υγρά. Οι κύριοι τρόποι μετάδοσης περιλαμβάνουν ανασφαλή σεξουαλική επαφή, κοινή χρήση βελονών και συριγγών, μετάγγιση μολυσμένου αίματος και κάθετη μετάδοση από τη μητέρα στο παιδί κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό ή τον θηλασμό.
Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν πολλαπλούς σεξουαλικούς συντρόφους, χρήση ναρκωτικών με ένεση και προηγούμενες σεξουαλικώς μεταδιδόμενες νόσους. Η πρόληψη επιτυγχάνεται με:
Η PrEP αποτελεί καινοτόμο μέθοδο πρόληψης για άτομα υψηλού κινδύνου. Περιλαμβάνει τη λήψη αντιρετροϊκών φαρμάκων πριν την πιθανή έκθεση στον ιό, μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο μόλυνσης. Στην Ελλάδα, η PrEP είναι διαθέσιμη μέσω ειδικών κέντρων και απαιτεί ιατρική παρακολούθηση και τακτικές εξετάσεις για τη διασφάλιση της ασφάλειας και αποτελεσματικότητάς της.
Η έγκαιρη διάγνωση του HIV είναι καθοριστική για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της λοίμωξης. Στην Ελλάδα διατίθενται διάφοροι τύποι διαγνωστικών τεστ που ανιχνεύουν αντισώματα και αντιγόνα του ιού. Τα σύγχρονα τεστ 4ης γενιάς μπορούν να ανιχνεύσουν τη λοίμωξη 2-6 εβδομάδες μετά την έκθεση, ενώ τα γρήγορα τεστ παρέχουν αποτελέσματα σε 15-20 λεπτά.
Μετά την επιβεβαίωση της διάγνωσης, η παρακολούθηση των CD4 κυττάρων και του ιικού φορτίου είναι απαραίτητη για την αξιολόγηση της πορείας της νόσου και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Η έγκαιρη διάγνωση συμβάλλει στην καλύτερη πρόγνωση και μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης.
Η σύγχρονη αντιρετροϊκή θεραπεία βασίζεται στη συνδυασμένη χορήγηση φαρμάκων (HAART) που στοχεύουν σε διαφορετικά στάδια του κύκλου αναπαραγωγής του ιού. Οι κύριες κατηγορίες περιλαμβάνουν αναστολείς της αντίστροφης μεταγραφάσης, αναστολείς της ιντεγκράσης και αναστολείς της πρωτεάσης.
Στο ελληνικό σύστημα υγείας διατίθενται αποτελεσματικά αντιρετροϊκά σκευάσματα:
Η πιστή τήρηση της θεραπείας είναι κρίσιμη για την επίτευξη μη ανιχνεύσιμου ιικού φορτίου και την πρόληψη της ανάπτυξης αντοχής. Η συμμόρφωση άνω του 95% διασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα της θεραπείας και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Η αντιρετροϊκή θεραπεία, παρά την αποτελεσματικότητά της, μπορεί να προκαλέσει διάφορες παρενέργειες που απαιτούν προσεκτική παρακολούθηση. Οι συχνότερες παρενέργειες περιλαμβάνουν γαστρεντερικές διαταραχές, κόπωση, κεφαλαλγία και αλλαγές στον ύπνο.
Οι μακροπρόθεσμες επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν καρδιαγγειακά προβλήματα, νεφρική δυσλειτουργία και διαταραχές του μεταβολισμού. Οι αλληλεπιδράσεις φαρμάκων αποτελούν σημαντικό ζήτημα, καθώς τα αντιρετροϊκά φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα άλλων φαρμάκων.
Η τακτική παρακολούθηση με εργαστηριακές εξετάσεις και η προσαρμογή της θεραπείας όταν απαιτείται είναι απαραίτητες. Η υποστηρικτική αγωγή περιλαμβάνει συμπληρώματα διατροφής, προβιοτικά και φάρμακα για την αντιμετώπιση ειδικών παρενεργειών.
Η διάγνωση του HIV έχει σημαντική ψυχολογική επίδραση, προκαλώντας συναισθήματα φόβου, άγχους και κατάθλιψης. Στην Ελλάδα, παρά την πρόοδο στην ενημέρωση, εξακολουθεί να υπάρχει κοινωνικό στίγμα και διακρίσεις που επηρεάζουν την καθημερινότητα των ατόμων με HIV.
Στη χώρα μας, τα άτομα με HIV προστατεύονται από την αντι-διακριτική νομοθεσία και έχουν δικαίωμα σε δωρεάν θεραπεία μέσω του ΕΣΥ. Οργανώσεις όπως η "Θετική Φωνή" και το ΚΕΕΛΠΝΟ παρέχουν ουσιαστική υποστήριξη.
Η καθημερινή ζωή με HIV μπορεί να είναι φυσιολογική με κατάλληλη θεραπεία. Η οικογενειακή υποστήριξη, η ενημέρωση των αγαπημένων προσώπων και η διατήρηση υγιεινού τρόπου ζωής συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ψυχική ευημερία.
